İklim değişikliği, biyolojik çeşitlilik kaybı, ormansızlaştırma, tarım alanlarının giderek azalması ile yeterli ve sağlıklı gıdaya, suya ulaşamama 2022 yılında da dünyamızın temel çevre sorunları arasında yer aldı.
Yıl boyunca çevre gündeminde olumsuz gelişmeler kadar güzel gelişmeler de yaşandı. Doğa için çalışmalarına ara vermeden devam eden TEMA Vakfı, 2022’nin öne çıkan iyi ve kötü çevre olaylarını değerlendirdi.
2022’nin Umut Yeşerten Çevre Haberleri
Kaz Dağları’ndan Güzel Haber
Halilağa Bakır Madeni projesinin “ÇED olumlu” kararının iptaline ilişkin açtığımız davada Çanakkale 1. İdare Mahkemesi işlemin iptaline karar verdi. ÇED raporunda; sadece somut olan kültür varlıklarına değinildiği, soyut kültür varlıklarının göz ardı edildiği, somut kültür varlıklarına yönelik olarak alınacak önlemlerin madencilere bırakıldığı ve Orman Kanunu'nun 16'ncı maddesinin Uygulama Yönetmeliği gereğince rehabilitasyon için saha dışından toprak getirilmesinin mümkün olmadığı ifade edildi.
ÇED raporunun bu hususlarda yeterli ve kabul edilebilir olmadığı gerekçeleri ile hukuka ve mevzuata uygun bulunmadığı sonucuna varılarak ÇED olumlu kararı iptal edildi. %79’u IV. Grup madenlere ruhsatlı olan, zengin biyolojik çeşitliliği, ormanları, tarımı ve kültür alanları ile ülkemizin kadim coğrafyalarından biri olan Kaz Dağları’nda bir kez daha yaşam kazandı.
Kahramanmaraş’tan Güzel Haberler!
Kahramanmaraş’ta kurulması planlanan Afşin C Termik Santrali ve Akbayır Termik Santrali için açılan davalarda “ÇED olumlu” kararları iptal edildi. Afşin C Termik Santrali’nin üzerine kurulacağı tarım arazilerinin amaç dışı kullanımına olanak sağlayan “Toprak Koruma Kurulu Kararı ve Bakanlık Oluru” da mahkeme tarafından iptal edildi.
Termik Santral Atıklarının Depolanmasına İlişkin Yönetmelik Hakkında İptal Kararı
Termik santrallerin faaliyetleri sonucu oluşan atıklar toksik nitelikte olup, yer altı ve yüzey suları ile tarım alanlarını kirletmekte, çevre ve insan sağlığını olumsuz etkilemektedir. TEMA Vakfı 26/12/2019 tarihli ve 30990 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmeliğin Geçici 3. Maddesi hakkında iptal davası açtı.
İptal davası gerekçesinde söz konusu geçici maddede, atıkların depolanabilmesine devam edilebilmesi için mevzuat kapsamında alınması gereken “çevre izin” ve “çevre izin ve lisans belgesi” için aranan akademik raporun içerik, hazırlayanın yetkinliği, raporun kimler tarafından hangi kıstaslar göz önünde bulundurularak onaylanacağı konusunda gerekli ve yeterli açıklık bulunmadığı belirtilmişti.
Öte yandan maddenin geçici madde unsurlarını barındırmadığı, kullanımına ilişkin belli bir süre veya şart öngörülmediği, geçici madde olmasına rağmen düzenleniş şekli ve getirdiği hukuk normu açısından adeta genel bir düzenleme olduğu, bunun da mevzuat yapım tekniğine uygun olmadığı iddia edilmişti.
Mahkeme heyeti bu gerekçeleri haklı bularak Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmeliğin Geçici 3. maddesinin iptaline karar verdi.
Yaşasın Zeytin Ağaçlarımız
1 Mart 2022 tarihinde kanunlara ve uluslararası sözleşmelere uygun olmayan bir yönetmelik değişikliğiyle Anadolu’nun tüm zeytinlikleri madenciliğe açılmıştı. Tepkilere neden olan yönetmelik değişikliği hakkında çok sayıda dava açıldı. Açılan davalar sonrasında Danıştay’ın yürütmeyi durdurma kararı vermesiyle söz konusu yönetmelik değişikliği uygulamaya geçmedi.
Ancak daha sonra, 10 Aralık’ta Meclis’e zeytinliklerde madencilik yapılabilmesinin önünü açan “Elektrik Piyasası Kanunu ile Bazı Kanunlarda ve 375 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi” sunuldu. Komisyon görüşmeleri sırasında "yasa teklifi ile zeytinlik alanlarımızın madenciliğe açılması" konulu madde geri çekildi.
Böylece zeytin ağaçlarımız maden tehdidinden korundu. Binlerce yıldır süregelen dokunulmazlıkları ile zeytin ağaçlarımız barışın ve umudun simgesi olmaya devam ediyor.
Zehir Gemisi Geri Döndü!
İçinde yaklaşık 600 ton asbest barındıran NAe Sao Paulo gemisinin Türkiye’de söküm işlemleri yapılmak üzere Brezilya’dan yola çıktığının duyulmasının ardından yurttaşlar harekete geçti. Her ne kadar Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’ndan gemide 9 ton asbest olduğu ve risk bulunmadığı bilgisi gelse de Aliağa’dan ve Türkiye’nin her yerinden insanlar imza kampanyası başlattı, davalar açtı. Tepkilerin ardından geminin Türkiye’ye getirilmesinden vazgeçildiği duyuruldu.
COP27’den Kayıp-Hasar Fonu Kararı
Kasım 2022’de Mısır’ın Şarm el-Şeyh kentinde gerçekleşen Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi 27. Taraflar Konferansı’nda uzun yıllardır talep edilen Kayıp-Hasar Fonu tarafların anlaşmasıyla kuruldu. Kayıp-Hasar Fonu’na dair tüm detay ve belirsizlikler COP 28’in gündemine bırakıldı. Fon gelişmiş ülkelerin, gelişmekte ve en az gelişmiş olan ülkelere sağlayacağı bir çeşit finansal destek mekanizması işlevi görecek. Fonun oluşturulmasında Pakistan ve ada ülkeleri önemli bir rol oynarken alınan karar büyük sevinçle karşılandı.
Çevre Düzeni Planlarından Sevindirici Haberler
-Yalova’da Tarım Toprakları ve Hersek Lagünü Kazandı
2018 yılında onaylanan, ildeki doğal varlıklar üzerinde tehdit oluşturacak plan kararlarının geliştirildiği Yalova İli 1/50.000 ölçekli çevre düzeni planı davamızda, su kuşları açısından önemi büyük olan Hersek Lagünü’ne zarar vereceğinden hareketle bölgedeki turizm odaklı yapılaşmalar iptal edildi. Tarımsal sürdürülebilirlik ilkesi ile çelişki içinde geliştirilen ve bölgedeki tarım arazileri, doğal ve tarihi alanlar üzerinde gelişme baskısı oluşturacak yeni organize sanayi bölgeleri ve kentsel gelişme alanları kamu yararına aykırı bulundu. Yalova’da tarım toprakları ve Hersek Lagünü kazandı.
-Van, Muş Ve Bitlis İllerinde Taşkın Alanları Korunacak
Van-Bitlis-Muş Planlama Bölgesi’nde taşkın alanlarının yapılaşmasına yol açacak olan çevre düzeni planına eklenen plan hükmü, Danıştay tarafından iptal edildi. Böylece, doğal eşikler ve taşıma kapasiteleri esas alınarak doğaya müdahalenin en azda tutulması ve doğal felaketlerin önlenmesi sağlandı. 
-Danıştay Bozburun’da Yat Limanına ve Denizli Bozkurt’ta Sanayiye İzin Vermedi
Danıştay, 2009 yılında Aydın-Muğla Denizli çevre düzeni planı kapsamında yapılan plan değişikliği yoluyla Bozburun’da yapılması planlanan yat limanını, bölgede bulunan doğal ve fiziksel yapı ile arkeolojik alana zarar verme riski içermesi nedeniyle şehircilik ilkelerine ve planlama esaslarına aykırı bularak iptal etti. Ayrıca Denizli ili Bozkurt ilçesinde tarım toprakları üzerinde planlanmış olan sanayi gelişimi de kamu yararına aykırı bulunarak iptal edildi.
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.