'Dünyada ne olup bitiyor, İzmir Fuarı'ndan öğrenirdik'

İzmirlilerin toplum ve eğlence kültüründe unutulmaz bir öneme sahip olan ve 28 Ağustos 2015 Cuma günü kapılarını, yine Kültürpark'ta 84. kez açmaya hazırlanan İzmir Enternasyonal Fuarı (İEF)'nın geçmişi kitap oldu. Yaşar Üniversitesi Mimarlık Bölümü akademisyenleri tarafından derlenen ve İletişim Yayınevi’nden çıkan, “İzmir Kültürpark’ın Anımsa(ma)dıkları” isimli kitaba, Türkiye’den ve yurtdışından akademisyenler ve yazarlar da destek verdi. Kültürpark’ın geleceğine ilişkin alınacak kararlarda rehber oluşturacak bir kaynak niteliği taşıyan kitapta, İzmirlilerin burası hakkındaki görüşlerine de yer verildi.

KÜLTÜRPARK’IN UNUTULAN TASARIMCISI

Mimarlık Bölümü öğretim üyeleri Yrd. Doç. Dr. Ahenk Yılmaz ve Yrd. Doç. Dr. Kıvanç Kılınç ile İzmir Ekonomi Üniversitesi Mimarlık Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Burkay Pasin tarafından derlenen kitapta, araştırmalar aracılığı ile Kültürpark’ın tarihine ışık tutulması amaçlandı. Parkın unutulan tasarımcısı Mesut Özok’un hatırasının da yaşatıldığı kitabın çıkış noktasını anlatan Kılınç, “1936 yılındaki açılışından itibaren Kültürpark’ta gerçekleşen fuar işlevlerinin birçoğu, kısa bir süre önce Gaziemir’de inşa edilen yeni fuar alanına taşındı. Böylece İzmir ile Kültürpark’ın kurduğu ilişkide yeni bir döneme girildi ancak İzmir’deki kentsel hayatın, kültürel etkinliklerin ve ulaşım ağlarının kesişim noktasında yer alan bu önemli kamusal alanın geleceğine dair pek çok öneri, fikir ve tartışmanın da şimdiden ortaya çıktığını gördük. İşte tam bu dönüşümün eşiğinde Kültürpark’ın geçmişine doğru yolculuğa çıkmak, tasarımında, kullanımında ve yıllar içinde gerçekleşen değişiminde rol oynayan ve sonra unutulan aktörleri ve olayları hatırlatmak istedik.” dedi.

HEM İZMİR’İN HEM TÜRKİYE’NİN TARİHİ

Yrd. Doç. Dr. Kılınç, parkın şahitlik ettiği bütün dönemlere ışık tutan kitabın, hem Türkiye’nin modernleşme serüvenine hem de İzmir’in şehir, tasarım ve eğlence kültüründeki dönüşümlerine ilişkin önemli ipuçları da sunduğunu söyledi.

Üç bölümden oluşan kitabın, pek çok ünlü sanatçının sahne aldığı Kübana, Mogambo ve Ada Gazinosu gibi mekanların tarihine de giriş yapmayı amaçladığını söyleyen Yrd. Doç. Dr. Yılmaz ise, "Yer, Kimlik ve Modernleşmenin Temsilleri" başlıklı ilk bölümde, Kültürpark’ın 50’li ve 60’lı yıllardaki soğuk savaş döneminde halleri ve 80’lerde eğlence kültürünün odağı haline gelmesi serüveninin, birinci elden şahitliklerle aktarıldığını söyledi. Yılmaz, şunları kaydetti: "Sergileme ve Eğlence Kültürünün Mekânları başlıklı ikinci bölümse parkın belleğinin önemli bir kısmını oluşturan pavyon ve gazino yapılarına odaklanıyor. İzmir Enternasyonal Fuarı işlevinin 1936 yılından bu yana gerçekleştirilmesini sağlayan ve sergileme amacıyla inşa edilmiş ulusal ve uluslararası pavyon yapılarının, günümüze ne yazık ki pek azı kalmış durumda. Bu yapıların tarihsel belgelemesini de içeren bölüm, Kültürpark’ı Erken Cumhuriyet döneminde inşa edilmiş diğer kent parkları ile karşılaştırmalı olarak anlama imkanı sunuyor. Parkın İzmir’in eğlence kültürüne olan katkısı da yadsınamaz bir öneme sahip. Bu bölüm, 80’li yıllar başta olmak üzere bölge halkı tarafından merakla beklenen Zeki Müren, Gönül Yazar, Bülent Ersoy gibi pek çok ünlü sanatçının sahne aldığı Kübana, Mogambo, Ada Gazinosu gibi mekanların tarihine bir giriş yapmayı amaçlıyor. ‘Anımsama ve Unutmanın Aktörleri’ isimli son bölümde ise Kültürpark’ın, bahsi çok geçmeyen ancak önemli figürleri arasında yer alan kişilerine yer veriliyor.”

Kitaba katkı yapan yazarlar ise şunlar: Emel Kayın, Kalliopi Amygdalou, Emre Gönlügür, Sezgi Durgun, Elvan Altan, Yüksel Pöğün-Zander, Meltem Gürel, Emine Görgül, Nilay Ünsal Gülmez, Deniz Güner, Bahar Durmaz, Işın Can ve Gülsüm Baydar.

Kitap için ayrıca İzmirlilere, “Fuar (park) sizin için ne ifade ediyor?” ve “İzmir için önemi nedir?” gibi sorular da yöneltildi. Katılımcıların verdiği cevaplardan bazıları şöyle:

"Dünyada ne oluyor ne bitiyor, fuardan öğreniyorduk. Mallar da satılıyordu. Yerli sanayi ve yerli mallar gelişti. Sonra da ihtisas fuarları başladı."
"Fuar eşittir sanatçılar, kalite, park, ağaç… İzmir eşittir İzmir Fuarı. Fuar ilk olarak benim evim"
"Manolya, Basmane’ye yakın. Zeki Müren oradaydı. Biletler önceden alınırdı. Zeki Müren, geceyarısı çıkardı. 5’te gidip yer tutardık."
"Ada Gazinosu’nda evlendim, 20 Haziran’da. Göl tertemizdi. Hakikaten başkaydı o zaman."
"Şehrin ciğeri… Oraya gittiğinde şehirden çıktın gibi oluyor."
"Son yeşil alan. Uçaktayken tek gördüğümüz yer. Çok önemli."
"Binalar yıkıldıktan sonra fuarın özelliği kalmadı. Öözeldi bunlar, yıkıldılar."
"Kaybettiğimiz için anlıyoruz değerini. Şehre hareket getiriyordu. Geçmişimizi yaşatalım."